جامعه هنری، تحولات اجتماعی: مجموعه گفت‌وگو با اهالی هنر: لیلی گلستان

بازشدنِ در گالری عادی‌سازی است؛ نمایشگاه‌ها باید آنلاین باشند

هنر و هنرمند در چه نسبتی با تاریخ قرار دارد؟

هنر و هنرمند بخش مهمی از تاریخند و شاید دلپذیرترین و زیباترین بخش تاریخ تمام ادوار را هنر در بر گرفته باشد.

در صد سال اخیر، هنرهای تجسمی چه فراز و فرودهایی را گذرانده است؟

در صد سال اخیر و به ویژه از دهه‌ی سی، هنرهای تجسمی با فرازوفرودهای فراوانی روبه‌رو بوده است. اما در دهه‌های چهل و پنجاه فراز بیشتری را شاهدیم. نقاشان و مجسمه‌سازان فوق‌العاده‌ای در این برهه بودند که برای همیشه جاویدان شدند؛ محصص، سپهری، زنده‌رودی، سعیدی، بهجت صدر از این تبارند. بعد از انقلاب نیز اوج و فرودهای زیادی داشته‌ایم؛ با این حال کم نیستند هنرمندان جوانی که به شهرت و محبوبیت رسیده‌اند و آثارشان به مجموعه‌های بزرگ راه پیدا کرده‌ است. گرایش جوانان به هنر و به ویژه هنرهای تجسمی و موسیقی بیشتر شده و تعداد نقاشان افزایش یافته است؛ تا جایی که همواره برای برپایی نمایشگاه، انتخاب یک هنرمند از میان آن همه هنرمندانِ لایق دشوار بوده است.بنابراین، اوج هنرهای تجسمی را در اواخر دهه‌سی و دهه‌های چهل و پنجاه می‌دانم. فرود چندانی هم واقعاً نداشته‌ایم. بعد از انقلاب ما باز بر فراز بودیم ولی با جوان‌ها و نه با پیشکسوت‌های پیشین و این خود بسیار ارزشمند است.

چرا هنر معاصر ایران نتوانست صدایی جدی و حرفی جهانی برای گفتن داشته باشد؟

هنرهای تجسمی ایران دست کمی از باقی دنیا ندارد. مشکل اساسی اما در معرفی‌شدن آن است و معرفی در سطح جهانی هم هزینه دارد. دولت در این مورد کم‌کاری کرده است، به خصوص دولت‌های بعد از انقلاب. پیش از انقلاب در آرت‌فرهای جهانی حضور موفقی حضور داشتیم و هنر ایران مورد استقبال قرار گرفت. اما بعد از انقلاب تقریباً هزینه‌ای برای این کار نشد.. مسئولان امر در مرکز هنرهای تجسمی، وزارت ارشاد و موزه‌ی هنرهای معاصر که وظیفه‌ی شناساندن نقاشی ایران به جهان را برعهده داشتند، کوتاهی کردند.نتیجه اینکه تنها محل حضور آثار ایرانی حراج‌ها بودند و لاغیر.

در ایران چه گروهی از جامعه مخاطب گالری و هنرهای تجسمی‌اند و چه جایگاهی برای گالری‌ها قائلند؟

عموم مردم می‌توانند مخاطب گالری باشند. از نظر من گالری محلی است که درهای روی همگان باز است. در ابتدای گشایش گالری‌ها چنین برداشتی رایج بود که افراد باید دعوت شوند یا لباس خاصی بپوشند، یا حتی هنگام حضور در گالری آداب ویژه‌ای را رعایت کنند. به مرور این فرضیات رنگ باخت. پیش از انقلاب پای مردم عادی کمتر به گالری باز می‌شد و گالری محلی بود برای مجموعه‌داران و هنرشناسان. بعد از انقلاب اما مردم عادی هم به گالری‌ها علاقه‌مند شدند، دانشجویان هنر گالری‌گردی می‌کردند. به پشتوانه‌ی این استقبال، گالری گلستان تلاش کرد  تسهیلاتی برای خرید اثر هنری قائل شود. از روز نخست کار در سال شصت و هفت اعلام کردیم امکان فروش قسطی مهیایت. در نتیجه کارمندان دولت و بازاریانِ علاقه‎مند به هنر هم به جمع بازدیدکنندگان و خریداران ما اضافه شدند. این راهکار که در ابتدا با تردید اجرایی شد، بسیار رضایت‌بخش بود.

گالری نهادی تجاری است یا فرهنگی؟

ابایی ندارم از این که بگویم من فروشنده هستم. گالری در درجه‌ی اول جایی است برای تماشای آثار هنری و در مرحله‌ی بعد خرید آثاری که پسندیده شده است. گالری تجارت‌خانه نیست، اما خرید و فروش آثار در آن برقرار است. بنابراین با کسانی که ابایی دارند از گفتن اینکه نقاشی کالاست یا گالری‌دار نباید دلال باشد، موافق نیستم. هیچ شخص من گالری راه انداختم تا مردم به تماشای هنر دعوت شوند، با دیدن زیبایی‌ها سلیقه‌ها تغییر کنند و تاریخ هنر ایران شناخته شود. در درجه‌ی بعد افراد اگر مایل بودند می‌توانند با شرایط دلخواه خود، اثر مطلوب خود را بخرند. بنابراین هم وجه‌ی فرهنگی دارد، هم تجاری. پس با صدای بلند اعلام می‌کنم ما دلال هنری هستیم، کار هنری می‌فروشیم و هیچ اشکالی در این فعالیت نمی‌بینم.

به نظرتان بحران کرونا آسیب بیشتری به هنرهای تجسمی وارد کرد یا تعطیلی چند ماه اخیر؟

دو اتفاق کرونا و خیزش اعتراضی جوانان جسور ما پشت سر هم رخ داد. در دوران کرونا بالاجبار گالری را تعطیل کردیم تا جلوی انتشار بیشتر ویروس را بگیریم. این تعطیلی ضرر زیادی به ما، هنرمندان و گالری‌گردها زد، اما اجباری بود. در دوران خیزش اعتراضی جوانان جسور، خودمان تصمیم گرفتیم در همراهی با این خیزش تعطیل کنیم. هنوز هم فکر می‌کنم گالری‌ها باید تعطیل باشند؛ اما برای کمک به هنرمندان جوان و حتی پیشکسوت که فروش ندارند و در پیام‎هایشان به ما خواستار کمک هستند، باید فروش آنلاین را راه بندازیم. برپایی نمایشگاه‌های آنلاین هیچ اشکالی ندارد و برخلاف بازشدن درِ گالری، مصداق عادی‌سازی هم نیست. باید به فکر هنرمندانی که شش ماه است کار کرده‌اند و هیچ فروشی نداشته‌اند بود. همینطور گالری‌دارهایی که فضایشان اجاره‌ای است. تصمیم ما بر این است که از دهم اسفندماه نمایشگاه‌های آنلاین خود را آغاز کنیم. همیشه سعی کرده‌ام تا حد امکان حامی جوانان باشم و این رویه هم اصلا جنبه‌ی مالی و تجاری برایمان نخواهد داشت و حتماً درصد کارمزد بسیار کمتری در قراردادهای نمایشگاه‌های پیش رو خواهیم بست. زیرا هدف اصلی کمک به هنرمندان جوان است.