نگاهی بر آثار
علیاکبرخان نطنزی، ملقب به مزین‌الدوله و نقاشباشی، از نخستین نقاشان اعزامی به فرنگ در عهد قاجار بود. او از نخستین نقاشانی بود که در فرانسه با اصول طبیعت‌گرایی و تصویرسازی کتاب آشنا شد و پس از بازگشت به ایران در مدرسه‌ی دارالفنون به ترویج این سبک هنری پرداخت. او بنیان‌گذار تئاتر ایران در معنای فرنگی آن نیز بوده و در زمینه‌ی کارگردانی، طراحی صحته و ترجمه نیز فعالیت داشته است.
علیاکبرخان در خانواده‌ای سرشناس و ادیب‌پرور در نطنز کاشان دیده به جهان گـشود. خـانواده‌ی«مـزین الدوله» یکی از خانواده‌های معروف ادبی ایران هستند که در طی سالیان متمادی، پیشینه‌ی فرهنگی و ادبی درازی را بـا خـود بـه دوش می‌کشند؛ چنان‌چه «نظام وفا» بنیان‌گذار مکتب رمانتیک ادبیات معاصر ایران، یکی از مشاهیر همین خاندان و برادرزاده‌ی «مزین الدوله» است. زمانی که «فرخ خان امین الملک کاشانی ملقب به امـین الدوله» -سفیر معتمد وقت ایران در دوره‌ی ناپلئون سوم در پاریس- جهت مـعاهده‌ی پاریـس در تاریخ 1272 هجری قمری عازم فرانسه شد میرزا علی اکبر خان را نیز جـهت تـحیل زبان فرانسه به همراه خود برد. اما به لحاظ آن که وی به تـحصیل هـنر نـقاشی علاقه‌ی بسیاری از خود نشان می‌داد، او را به یکی از مدارس هنری فرانسه سپرد. علیاکبرخان پس از مدت کوتاهی به ایران بازگشت اما سه سال بعد مجدداً جـزء 24 نفر هیأت اعزامی کاروان محصلین برگزیده شد و تهران را در اوایل رمضان همان سال بـه قصد فرانسه ترک کرد. وی سه سال از تحصیلات مقدماتی خود را در مدرسه‌ی بندر«دیپ» و چند سالی هـم در مـدارس هنرهای زیبایی پاریس و مدرسه‌ی دولتی «مـتز» گذراند. گزارشی در شـماره‌ی 555 روزنامه‌ی دولت علیه‌ی ایران آمده است: «آقـا عـلی‌اکبر در صنعت نقاشی روز به روز تـرقیات مـحسوسه می‌کند و این روزها بـرای تـکمیل این صنعت به عـلم پرسـپکتیو که علم تسطیح و ترسیم دورنماست مشغول است.» میرزا‌علی‌‌اکبر‌خان پس از اتمام تحصیلات خود در پاریس مدتی هم در اواخر اقامت خود در آنجا نزد «دومینیک انگر» نقاش معروف قرن نوزده فرانسه به تکمیل هنر نقاشی پرداخت و سرانجام در نیمه‌ی اول دهه‌ی 1285 هـ.ق بـه ایران بازگشت و به محض ورود به عضویت نقاشخانه‌ی دربار سلطنتی درآمد و چندی بعد، به دنبال فوت «کنستان فـرانسوی» (معلم نقاشی مدرسه‌ی دار الفنون) انتخاب گردید و در تاریخ شنبه 02 شعبان 1288 هـ.ق بـنا بـه حـکم و نشانی از طرف ناصر الدین شاه به لقب «نقاشباشی» مفتخر گردید.
وی در اسلوب و سبک اجرایی نقاشی‌های خود عمدتاً تحت تأثیر شیوه‌های «طبیعت گرایی» حاکم بر فضای نقاشی فرانسه قرار گرفت و در ایران جزء یکی از نخستین کسانی بود که اصول و قواعد طبیعت‌پردازی را با هدف و جدیتی تمام دنـبال می‌کرد. «دوسـت‌علی‌خان معیر الممالک» در مورد شیوه‌ی عـلی‌اکـبر‌خـان در نـقاشی نـقل کرده است: « با آن که شبیه‌سازی را خوب از عهد بر می‌آمد، چندان توجهی به آن نداشت و دورنما و گل‌سازی را ترجیح می‌داد؛ ... بسیار تند و با سلیقه کار می‌کرد و قلم‌های محکم و اسـتوار به کار می‌برد؛...چند پردهء نخبه از او در عمارت پارک اتابک بود که اغلب به تماشای آنها ایستاده، لذت می‌بردم...»
از شمار پرده‌های نقاشی میرزا علیاکبرخان که در گنجینه‌ی کاخ گلستان و حوزه‌های سـلطنتی سـابق و آرشیوهای شخصی نگه‌داری می‌شود می‌توان به آثار «منظره‌ی ساحل با کلبه‌ی چوبین»، «نیم‌تنه‌ی ناصرالدینشاه با تکنیک مداد رنگی»، «نیم‌تنه‌ی شعاع‌السلطنه با تکنیک سیاه‌قلم و نـقطه‌پرداز» و تـابلوهای منظره و گل و تصویر میوه‌جات از روی طبیعت اشاره کرد. همچنین وی مدتی نیز در تصویرسازی کتاب‌های چاپ سنگی و رمان‌های پرطرفدار الکساندر دوما بـه فعالیت پرداخت که از میان آنها می‌توان تصویرسازی رمان «کنت مونت کریستو» و «ژول لرمینا» که در سال 1322 هـ.ق در تهران به صورت چاپ سنگی به طبع رسید را بـر شمرد که به صورت کپی‌برداری از تصاویر نسخه اصلی صورت گرفته است
زمانی که مدرسه‌ی موزیک در زمان وزارت معارف «مـخبر‌الدوله» تـأسیس گردید، نقاشباشی که در کنار هنر نقاشی از دانش وسیعی در رشته‌های هنری و همچنین تئوری موسیقی و موسیقی نظامی برخوردار بود به سمت مترجمی لومر که ریاست مدرسه‌ی مـوسیقی دارالفنون را عهده‌دار بود منصوب گردید و اولین کتاب تئوری موسیقی را در دو ستون به زبان فارسی و تحت عنوان«تعریف علم موسیقی» ترجمه و به سال 1301 هـ.ق منتشر ساخت.
از مهم‌ترین فعالیت‌های مزین‌الدوله ایجاد سنگ بنای تئاتر در ایـران است و اشاعه‌ی نمایش به روش فرنگستان در ایران بوده است. وی در سال 1303 هـ.ق به دستور ناصرالدینشاه که تماشاخانه‌های فرنگ را از نزدیک مشاهده کرده و پسندیده بود، تماشاخانه‌ای متأثر از تئاترهای اروپا بـا تالاری کوچک و خصوصی در مجاورت کاخ شاهی تأسیس کرد. مزین الدوله خود نخستین کسی است که اقدام به کارگردانی، تنظیم و ترجمه‌ی نمایش‌های فرانسوی در این تماشاخانه کرد و به کمک تعدادی چند از معلمین اطریشی و فـرانسوی مدرسه‌ی دارالفنون تعدادی از نمایش‌هیا مولیر و سایرین را به همان زبان اصلی با ترجمه و اقتباسی از آن در حضور شـاه و دربار به معرض اجرا در می‌آورد و «چون نقاش هم بوده، دکورها را خود می‌ساخته و لباس‌های اروپایی را که بـرای صحنه لازم داشته خود تهیه می‌کرده است و گریم هم می‌کرده است.»
اولین حضور مزین الدوله در حراج‌ها به خرداد 1395 (می 2016) به حراج تهران بازمی‌گردد. آثار او تا سال 2021، 2 مرتبه در حراج‌های داخلی و خارجی حضور یافته و 100 درصد آثارش در حراج‌های بین‌المللی به فروش رسیده است. گرانترین اثر او تا سال 2021 در یازدهمین دوره حراج تهران به مبلغ 12167 دلار در 14 تیرماه 1398چکش خورده است.
علیاکبرخان در خانواده‌ای سرشناس و ادیب‌پرور در نطنز کاشان دیده به جهان گـشود. خـانواده‌ی«مـزین الدوله» یکی از خانواده‌های معروف ادبی ایران هستند که در طی سالیان متمادی، پیشینه‌ی فرهنگی و ادبی درازی را بـا خـود بـه دوش می‌کشند؛ چنان‌چه «نظام وفا» بنیان‌گذار مکتب رمانتیک ادبیات معاصر ایران، یکی از مشاهیر همین خاندان و برادرزاده‌ی «مزین الدوله» است. زمانی که «فرخ خان امین الملک کاشانی ملقب به امـین الدوله» -سفیر معتمد وقت ایران در دوره‌ی ناپلئون سوم در پاریس- جهت مـعاهده‌ی پاریـس در تاریخ 1272 هجری قمری عازم فرانسه شد میرزا علی اکبر خان را نیز جـهت تـحیل زبان فرانسه به همراه خود برد. اما به لحاظ آن که وی به تـحصیل هـنر نـقاشی علاقه‌ی بسیاری از خود نشان می‌داد، او را به یکی از مدارس هنری فرانسه سپرد. علیاکبرخان پس از مدت کوتاهی به ایران بازگشت اما سه سال بعد مجدداً جـزء 24 نفر هیأت اعزامی کاروان محصلین برگزیده شد و تهران را در اوایل رمضان همان سال بـه قصد فرانسه ترک کرد. وی سه سال از تحصیلات مقدماتی خود را در مدرسه‌ی بندر«دیپ» و چند سالی هـم در مـدارس هنرهای زیبایی پاریس و مدرسه‌ی دولتی «مـتز» گذراند. گزارشی در شـماره‌ی 555 روزنامه‌ی دولت علیه‌ی ایران آمده است: «آقـا عـلی‌اکبر در صنعت نقاشی روز به روز تـرقیات مـحسوسه می‌کند و این روزها بـرای تـکمیل این صنعت به عـلم پرسـپکتیو که علم تسطیح و ترسیم دورنماست مشغول است.» میرزا‌علی‌‌اکبر‌خان پس از اتمام تحصیلات خود در پاریس مدتی هم در اواخر اقامت خود در آنجا نزد «دومینیک انگر» نقاش معروف قرن نوزده فرانسه به تکمیل هنر نقاشی پرداخت و سرانجام در نیمه‌ی اول دهه‌ی 1285 هـ.ق بـه ایران بازگشت و به محض ورود به عضویت نقاشخانه‌ی دربار سلطنتی درآمد و چندی بعد، به دنبال فوت «کنستان فـرانسوی» (معلم نقاشی مدرسه‌ی دار الفنون) انتخاب گردید و در تاریخ شنبه 02 شعبان 1288 هـ.ق بـنا بـه حـکم و نشانی از طرف ناصر الدین شاه به لقب «نقاشباشی» مفتخر گردید.
وی در اسلوب و سبک اجرایی نقاشی‌های خود عمدتاً تحت تأثیر شیوه‌های «طبیعت گرایی» حاکم بر فضای نقاشی فرانسه قرار گرفت و در ایران جزء یکی از نخستین کسانی بود که اصول و قواعد طبیعت‌پردازی را با هدف و جدیتی تمام دنـبال می‌کرد. «دوسـت‌علی‌خان معیر الممالک» در مورد شیوه‌ی عـلی‌اکـبر‌خـان در نـقاشی نـقل کرده است: « با آن که شبیه‌سازی را خوب از عهد بر می‌آمد، چندان توجهی به آن نداشت و دورنما و گل‌سازی را ترجیح می‌داد؛ ... بسیار تند و با سلیقه کار می‌کرد و قلم‌های محکم و اسـتوار به کار می‌برد؛...چند پردهء نخبه از او در عمارت پارک اتابک بود که اغلب به تماشای آنها ایستاده، لذت می‌بردم...»
از شمار پرده‌های نقاشی میرزا علیاکبرخان که در گنجینه‌ی کاخ گلستان و حوزه‌های سـلطنتی سـابق و آرشیوهای شخصی نگه‌داری می‌شود می‌توان به آثار «منظره‌ی ساحل با کلبه‌ی چوبین»، «نیم‌تنه‌ی ناصرالدینشاه با تکنیک مداد رنگی»، «نیم‌تنه‌ی شعاع‌السلطنه با تکنیک سیاه‌قلم و نـقطه‌پرداز» و تـابلوهای منظره و گل و تصویر میوه‌جات از روی طبیعت اشاره کرد. همچنین وی مدتی نیز در تصویرسازی کتاب‌های چاپ سنگی و رمان‌های پرطرفدار الکساندر دوما بـه فعالیت پرداخت که از میان آنها می‌توان تصویرسازی رمان «کنت مونت کریستو» و «ژول لرمینا» که در سال 1322 هـ.ق در تهران به صورت چاپ سنگی به طبع رسید را بـر شمرد که به صورت کپی‌برداری از تصاویر نسخه اصلی صورت گرفته است
زمانی که مدرسه‌ی موزیک در زمان وزارت معارف «مـخبر‌الدوله» تـأسیس گردید، نقاشباشی که در کنار هنر نقاشی از دانش وسیعی در رشته‌های هنری و همچنین تئوری موسیقی و موسیقی نظامی برخوردار بود به سمت مترجمی لومر که ریاست مدرسه‌ی مـوسیقی دارالفنون را عهده‌دار بود منصوب گردید و اولین کتاب تئوری موسیقی را در دو ستون به زبان فارسی و تحت عنوان«تعریف علم موسیقی» ترجمه و به سال 1301 هـ.ق منتشر ساخت.
از مهم‌ترین فعالیت‌های مزین‌الدوله ایجاد سنگ بنای تئاتر در ایـران است و اشاعه‌ی نمایش به روش فرنگستان در ایران بوده است. وی در سال 1303 هـ.ق به دستور ناصرالدینشاه که تماشاخانه‌های فرنگ را از نزدیک مشاهده کرده و پسندیده بود، تماشاخانه‌ای متأثر از تئاترهای اروپا بـا تالاری کوچک و خصوصی در مجاورت کاخ شاهی تأسیس کرد. مزین الدوله خود نخستین کسی است که اقدام به کارگردانی، تنظیم و ترجمه‌ی نمایش‌های فرانسوی در این تماشاخانه کرد و به کمک تعدادی چند از معلمین اطریشی و فـرانسوی مدرسه‌ی دارالفنون تعدادی از نمایش‌هیا مولیر و سایرین را به همان زبان اصلی با ترجمه و اقتباسی از آن در حضور شـاه و دربار به معرض اجرا در می‌آورد و «چون نقاش هم بوده، دکورها را خود می‌ساخته و لباس‌های اروپایی را که بـرای صحنه لازم داشته خود تهیه می‌کرده است و گریم هم می‌کرده است.»
اولین حضور مزین الدوله در حراج‌ها به خرداد 1395 (می 2016) به حراج تهران بازمی‌گردد. آثار او تا سال 2021، 2 مرتبه در حراج‌های داخلی و خارجی حضور یافته و 100 درصد آثارش در حراج‌های بین‌المللی به فروش رسیده است. گرانترین اثر او تا سال 2021 در یازدهمین دوره حراج تهران به مبلغ 12167 دلار در 14 تیرماه 1398چکش خورده است.
گران ترین اثر
اولین حضور در حراج
۱۳۹۵۲
تعداد حضور در حراج
۲
تعداد آثار درحراج
۳۱%
میانگین رشد ارزش آثار
۱۸٬۷۵۹ دلار آمریکا
میانگین قیمت فروش
۳۷٬۵۱۸ دلار آمریکا
مجموع فروش
۱۰۰%